Autoriteit persoonsgegevens: ‘testen op alcohol & drugs mag niet’

Naar aanleiding van een onderzoek bij een onderneming die haar werknemers testte op alcohol en drugs heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) in 2016  zich in een rapport op het standpunt gesteld dat alcohol- en drugstests bij werknemers nooit zijn toegestaan, tenzij dit bij wet geregeld is. In het informatieblad Persoonsgegevens en controles op het gebruik van alcohol, drugs en geneesmiddelen (ADM) in de arbeidsrelatie verwijst de AP naar expliciet in het “Besluit alcohol, drugs en geneesmiddelen in het verkeer” genoemde grondslagen.

Dit besluit maakt ADM-controles mogelijk voor bepaalde beroepsgroepen genoemd in de Scheepvaartwet, de Spoorwegwet en de Wet lokaal spoor en de Wet luchtvaart. Deze controles mogen alleen uitgevoerd worden door ambtenaren die door de minister daarvoor zijn aangewezen. Valt de voorgenomen controle niet onder deze uitzonderingsgronden, dan is het testen op alcohol en drugs binnen de arbeidsrelatie te allen tijde verboden. Maar hoe nu verder?

In de meeste situaties waar een werkgever kiest voor het uitvoeren van ADM-testen vindt dit zijn aanleiding in een verhoogd veiligheidsrisico dat door ADM-gebruik kan ontstaan. Te denken valt aan vorkheftruckchauffeurs, kraanmachinisten en bij BRZO-bedrijven. Hier kan één fout gemaakt door een werknemer onder invloed van drank, drugs of bepaalde medicijnen grote gevolgen hebben, voor hemzelf, maar ook voor collega’s, omwonenden, andere weggebruikers en/of het milieu. In sommige gevallen kan een toets achteraf plaatsvinden, zoals in een situatie van mogelijk drugsgebruik die zich voordeed bij het chemiebedrijf Shin-Etsu in 2016. De uitgevoerde drugscontrole werd door de rechter getoetst in een ontslagzaak die door de werknemer werd aangevochten. De rechter oordeelde in dit specifieke geval dat een BRZO-bedrijf drugstests mag uitvoeren gezien de strenge veiligheidseisen én het feit dat er geen minder vergaand middel voorhanden was (subsidiariteitsbeginsel) om vast te stellen of een werknemer al dan niet onder invloed was van drugs.

Ondanks dit uitzonderlijk geval en de argumenten van de werkgevers, blijft de AP op het standpunt staan dat de huidige wetgeving, met uitzondering van de eerder genoemde uitzonderingen, ADM-testen niet toestaat. Tegelijkertijd adviseert de AP de minister de wet aan te passen om dit in bepaalde gevallen wel toe te staan. Staatssecretaris Tamara van Ark heeft, op basis van voorgaand argument, recentelijk aangekondigd wetgeving te willen invoeren die het uitvoeren van ADM-testen voor ondernemingen in risicovolle sectoren mogelijk moet maken. In eerste instantie zal wetgeving worden gecreëerd voor BRZO-bedrijven, waar de veiligheidsbelangen uiteraard zeer groot zijn. Verder zal worden onderzocht of ook voor andere sectoren, waarin grote veiligheidsrisico’s bestaan, vergelijkbare wetgeving kan worden ingevoerd. Te denken valt bijvoorbeeld aan het wegvervoer, havenbedrijven die onder de ISPS-code vallen, of de bouw.

Maar zelfs dan mag testen niet op zich staan en het eerder genoemde subsidiariteitsbeginsel blijft als een van de belangrijke eisen in de AVG van toepassing. Dit houdt in dat eerst en aantoonbaar lichtere middelen dienen te zijn en worden toegepast, zoals het tegengaan van het gebruik of misbruik van alcohol en drugs middels een duidelijk ADM-beleid, preventie en voorlichting. Werkgevers dienen nu al hun ADM-beleid aan te scherpen en dit actief uit te dragen zodat, indien ADM-testen mogelijk worden, aangetoond kan worden dat al enige tijd minder ingrijpende maatregelen van kracht zijn en worden toegepast. Tot dat moment blijven ADM-testen nog even een brug te ver.

SERIS houdt nauwlettend de wetgeving in de gaten en adviseert haar opdrachtgevers over de (on)mogelijkheden op het gebied van ADM-beleid en het testen op alcohol en drugs. Voor meer informatie kan contact worden opgenomen met onze security consultants.