Stop pesten!

19 april is de ‘Landelijke Dag tegen Pesten’. Op deze dag wordt in Nederland extra aandacht besteed aan het stoppen van pesten. Er wordt bewust stilgestaan bij pesten en de gevolgen van pesten voor zowel slachtoffers, pestkoppen, meelopers en omstanders. Ook SERIS Nederland probeert deze dag te bereiken dat mensen zelf in actie komen om pesten te stoppen, dat ze zelf iets organiseren in hun eigen omgeving. De Dag tegen Pesten is vooral bedoeld om één dag per jaar extra bewustzijn te creëren.

“Hoe zo, ik pest toch niet?” horen wij vaak voorbij komen. Pesten heeft echter vele gezichten. Denk hierbij aan:

•  Sociaal isoleren / buiten sluiten: steeds dezelfde persoon negeren in gesprekken en niet meevragen voor de lunch.
•  Bespotten: (vervelende) grappen maken vanwege iemands uiterlijk, gedrag of privésituatie.
•  Roddelen: van één persoon alleen de negatieve kanten belichten en/of voor dom uitmaken.
•  Hulp weigeren: een collega niet helpen als hij hulp nodig heeft.
•  Persoonlijke voorwerpen in gedrag betrekken: iets verleggen zodat het moeilijk te vinden is, dingen bewust kapot maken.
•  Dreigen: iemand dreigen met het doorbrieven van zijn fouten aan de manager.
•  Lichamelijk geweld: iemand een duwtje geven of opsluiten. Sommige slachtoffers worden letterlijk in elkaar geslagen.
•  Seksuele intimidatie: intimiderende opmerkingen maken of iemand ongewenst aanraken

Sommige dingen gaan voorbij aan wat we normaal onder pesten verstaan. Daarom wordt veelal gesproken van ‘Psycho Sociale Arbeidsbelasting (PSA)’, maar in het kader van Landelijke Dag tegen Pesten’ op 19 april hanteert SERIS de term ‘pesten’ in dit artikel.

Pesten op het werk onder volwassenen, het gebeurt. Je zou het niet verwachten, maar ruim een kwart van de mensen in Nederland is weleens gepest door collega’s. Dat is 7,8%, ruim een half miljoen werknemers. Daarvan wordt 1,2% structureel gepest, ruim 80.000 werknemers. Van de werknemers heeft 40% weleens meegemaakt dat een collega werd gepest en onder leidinggevenden is dit zelfs 50%. Terwijl een goede aanpak van pesterijen een bedrijf heel veel kan opleveren.

Het gepest op de werkvloer leidt tot ongeveer vier miljoen extra verzuimdagen per jaar. Een pestgeval kost een werkgever jaarlijks zo’n 45.000 euro per geval. In totaal heeft 1 op de 6 werknemers last van ongewenste omgangsvormen zoals pesten, discriminatie en seksuele intimidatie op het werk. Bij ruim 1 op de 3 personen van deze groep werknemers leidt dit tot burn-out klachten. Dat betekent vaak extra verzuim, een slechte sfeer op het werk en verminderde betrokkenheid van werknemers. Pesten op het werk is geen klein probleem. Het kost de samenleving twee tot vier miljard euro per jaar.

* Cijfers afkomstig uit de TNO Monitor Arbeid 2015

Soms komt pestgedrag tegen collega’s op de werkvloer voort uit een behoefte aan macht, iemand zich onveilig laten voelen en bang maken om er zelf een gevoel van overmacht uit te halen, niet zelden gevoed door een minderwaardigheidsgevoel.

Pestgedrag kan ook het gevolg zijn van een dader die zich bedreigd voelt in zijn gezag of zijn positie. Dat kan zijn de arbeidspositie maar ook zijn sociale positie binnen de groep.

Een andere reden is de angst voor verandering, men voelt zich bedreigt in de zekerheid die het huidige werk en de bekendheid met de gehanteerde werkwijzen met zich meebrengt. De dader is bang voor nieuwe ideeën en inzichten en is de nieuwkomer liever kwijt dan rijk.

En tot slot zijn er de passieve pesters, de meelopers die het slachtoffer niet steunen en de pester ook niet tegenhouden. Het zijn de collega’s die niets willen of mogelijk zelf durven zeggen en het slachtoffer niet openlijk durven steunen uit angst dan ze zelf doelwit worden. Het zijn zij die het doorgaan van het pesten mogelijk maken.

Het vervelende met pesten is dat het moeilijk aan te tonen is en het melden heeft niet zelden tot gevolg de uitsluiting van het slachtoffer en minder maar gemener pesten, zonder dat het probleem opgelost wordt. En zelfs als het wordt opgelost, blijft er vaak een vervelende afstandelijke sfeer hangen. Een van de belangrijkste rollen ligt bij de niet-daders en niet-slachtoffers. Het zijn zij die zich openlijk moeten uitspreken tegen pesten. Hoe langer pestgedrag niet benoemd wordt en de dader niet wordt aangesproken, hoe meer schade er wordt aangericht binnen de groep. Dit kan leiden tot ziekmeldingen en collega’s die ontslag nemen. Daarnaast vertelt het de dader dat hij er mee weg komt, dus gaat hij door en andere die zien dat hij er mee wegkomt gaan hetzelfde gedrag vertonen.

Ten tweede dienen slachtoffers ook aan te kloppen bij de werkgever. De werkgever heeft onder de Arbowet de verplichting te zorgen voor een veilige arbeidsomgeving en een van de zaken die aangepakt moeten worden is PSA, waar pesten onderdeel van uitmaakt.

“Fijn, ik heb het gemeld en mijn baas gaat het oplossen”. Ja, dat zou kunnen, maar houdt er rekening mee dat jij als slachtoffer daar ook een rol in hebt. Een bekende uitspraak is “als een hond merkt dat je bang bent zal hij eerder bijten”. Door zelf assertiever te worden en met steun van je collega’s en door de werkgever die met de dader aan tafel gaat en de zaak monitort, kan dit probleem pas echt opgelost worden. Daar moeten we allemaal in investeren. Maar het belangrijkste is: laat het slachtoffer van pesten niet in de kou staan!

Meer informatie over (het aanpakken van) pesten is op te vragen bij Stichting Stop Pesten Nu. Stichting Stop Pesten Nu is hèt informatie-, expertise en kenniscentrum van Nederland met een uitgebreide kennisbank gericht op het aanpakken pesten en online pesten voor een duurzaam werk-, leer- en leefklimaat.